Proboj u istraživanju fuzije u SAD jača nade u čistu energiju

Američki naučnici ostvarili su veliki proboj u razvoju tehnologije fuzije pošto su prvi put uspjeli da tom nuklearnom reakcijom proizvedu više energije nego što su u nju uložili. Iako je time napravljen veliki korak ka tehnologiji koja bi mogla da obezbijedi praktično neograničenu energiju bez štetnih gasova i s malo radioaktivnog otpada, do njenog komercijalnog korištenja je još dug put s ogromnim naučnim i inženjerskim izazovima, prenosi Radio slobodna Evropa (RSE) pisanje svjetskih medija.

Naučnici američke vlade napravili su proboj u potrazi za neograničenom energijom pošto su prvi put postigli neto energetski dobitak u reakciji fuzije, piše Financial Times, pozivajući se na tri osobe upoznate s preliminarnim rezultatima nedavnog eksperimenta.

Za razliku od fisije, koja u postojećim nuklearnim reaktorima cijepa atome, fuzija spaja jezgra atoma tako što, na primjer, kombinuje atome vodonika da bi se napravio helijum, pri čemu se oslobađaju ogromne količine energije. Fizičari su od 1950-ih pokušavali da iskoriste reakciju fuzije koja pokreće Sunce, ali dosad nisu uspjeli da proizvedu više energije iz reakcije nego što su potrošili u tom procesu, čime bi se ostvario neto dobitak energije.

Izvori iz Nacionalne laboratorije Lawrence Livermore u Kaliforniji kažu da je u eksperimentu proizvedeno oko 2,5 megadžula energije, što je oko 120 odsto od utrošenih 2,1 megadžula energije. Ipak, osobe upoznate s rezultatima kažu da se podaci još analiziraju, pošto je dobitak u energiji veći od očekivanog oštetio dio opreme. To bi, ukazuje britanski list, moglo da pomogne u obezbjeđivanju pouzdane i obilne alternative fosilnim gorivima i konvencionalnoj nuklearnoj energiji.

Iako mnogi naučnici vjeruju da će proći decenije do elektrana s fuzijskim reaktorom, potencijal te tehnologije je teško ignorisati, pošto, kako navodi Financial Times, fuzijska reakcija ne emituje ugljenik i ne pravi dugotrajni radioaktivni otpad, a s jednom šoljom vodoničnog goriva bi se u teoriji strujom mogla napajati jedna kuća stotinama godina.

Šokantni rezultati laboratorije  Lawrence Livermore predstavljaju značajan korak ka stvaranju neograničene čiste energije, ističe Times. Iako nije riječ o komercijalnom reaktoru, uspjeh se, prema ocjeni londonskog lista, smatra važnim korakom u svijetu nuklearne fuzije, posebno za timove koji rade na vrsti fuzije koja je izvedena u Lawrence Livermoreu.

Prednosti fuzije su što goriva ima u izobilju, dok ostaje malo radioaktivnog otpada. Mana je što za je za taj proces potrebno održavati i kontrolisati ekstremne uslove slične onima unutar Sunca. Naučnici koji rade na fuziji većim dijelom su fokusirani na korištenje reaktora u obliku torusa poznatih kao tokamak, koji koriste moćne magnete da održe plazmu u kojoj se fuzija odvija.

S druge strane, u Lawrence Livermoreu koristi se drugačiji pristup, poznat kao "inercijalna fuzija" u kojim moćni laseri ispaljuju snopove vodoničnog goriva pod ekstremnim energijama tako da proizvode reakciju fuzije. Iako su naučnici napravili ključni proboj u višedecenijskoj potrazi za razvojem tehnologije koja obezbjeđuje neograničenu, jeftinu i čistu energiju, predstoji dug put do komercijalnog korištenja nuklearne fuzije, ukazuje The Washington Post.

Izvođenje nuklearne reakcije kao na Suncu je "sveti gral" za kojim naučnici tragaju od 1950-ih. Međutim, njeno korištenje je makar jednu deceniju, ako ne i više, od komercijalne upotrebe, navodi list, dodajući da će administracija Joe Biden vjerovatno predstaviti taj proboj kao opravdanje ogromnog ulaganja vlade.

Širom svijeta su ogromne količine javnih i privatnih sredstava usmjerene u razvoj tehnologije fuzije s ciljem da se konačno naprave postrojenja za fuziju koja bi mogla da prave struju bez ugljeničnog otiska, bez radioaktivnog otpada i s mnogo manje resursa nego što je potrebno za korištenje solarne energije i energija vjetra.

Ipak, iako je rezultat eksperimenta u Lawrence Livermoreu značajno dostignuće, predstoje, kako navodi The Washington Post, monumentalni inženjerski i naučni izazovi.

Za ostvarivanje neto dobitka energije bio je potreban jedan od najvećih lasera na svijetu. Uz to, resursi potrebni da se stvori reakcija fuzije u razmjeri potrebnoj za praktičnu proizvodnju energije su ogromni. Još važnije, inženjeri tek treba da razviju mašineriju sposobnu da po pristupačnoj cijeni pretvore tu reakciju u električnu energiju koja se može sprovesti u električnu mrežu.

Naučnici kažu da su za pravljenje dovoljno velikih uređaja za energiju fuzije u velikim razmjerama potrebni materijali koje je izuzetno teško napraviti, dok je u samoj toj reakciji oprema pod velikim opterećenjem zbog čega može biti uništena.

Iako rezultati američkih naučnika predstavljaju napredak, još ima mnogo da se uradi na stvaranju održive tehnologije, a kamoli do isporuke dovoljno čiste energije koja bi pomogla da se svijet odvikne od fosilnih goriva i ograniči klimatske promjene, ističe Bloomberg.

Takođe, ukazuje Bloomberg, uticaj fuzije na tržište energije je pod znakom pitanja zbog sve veće upotrebe energija Sunca i vjetra, koje su obe jeftinije. Njihov glavni nedostatak, nestalno snabdijevanje, sve više se rješava industrijom baterija koja je u brzom usponu. Ipak, mogućnost daljeg razvoja fuzije obećava stalnu čistu energiju s manje rizika i opasnog otpada od fisije.

Američko Ministarstvo energetike saopštilo je u nedjelju, 11. decembra, da će ove sedmice objaviti "veliki naučni proboj", nakon što su mediji izvijestili da je laboratorija u Kaliforniji ostvarila veliki proboj u istraživanju nuklearne fuzije, prenijela je Agencija France press.

Portparoli Ministarstva energetike i Nacionalne laboratorije Lawrence Livermoreu rekli su za AFP da ne mogu da komentarišu ili potvrde izvještaje medija, ali su rekli da će američka ministarka energetike Jennifer Granholm u utorak "objaviti veliki naučni proboj".

federalna.ba/Beta