77 godina od oslobođenja Stoca od fašizma

U petak i subotu, 22. i 23. oktobra u Stocu svečano.

Tamošnje Udruženje antifašista i boraca NOR-a, uz pomoć brojnih prijatelja iz Bosne i Hercegovine, priprema bogat program obilježavanja 77 godina od oslobođenja Stoca od fašizma u Drugom svjetskom ratu, saopšteno je iz SABNOR-a BiH.

Stolac je od početka Drugog svjetskog rata, pa sve do 25. oktobra 1944. godine, bio pod okupacijom prvo Italijana, a zatim Nijemaca, koji su (i jedni i drugi) imali veliku pomoć domaćih izdajnika i sljedbenika ustaškog i četničkog pokreta.

Tog, za Stolac sretnog 25. oktobra 1944. godine, pripadnici 13. i 14. brigade, 29. Hercegovačke partizanske udarne divizije briljantno izvedenom vojnom akcijom oslobodili su hercegovački gradić od okupatora, a već dan kasnije i Čapljinu, pa se današnji datum sve do 1992. proslavljao kao Dan opštine Stolac.

U nezavisnoj Bosni i Hercegovini sve do 2013. godine, 25. oktobar u Stocu gotovo da nije obilježavan, da bi opštinski UABNOR donio odluku o obilježavanju datuma koji dio Stočana slavi svakog vikenda koji prethodi značajnom datumu. Vojna operacija kojom je prije 77 godina oslobođen Stolac izvedena je bez žrtava u partizanskim redovima i bila je značajna za dalje operacije koje su izveli pripadnici 29. divizije.

Stolac je tokom NOR-a dao trojicu narodnih heroja, čija se imena danas nalaze uklesana na spomeniku u blizini osnovne škole, zajedno s imenima drugova i suboraca koji su položili živote za slobodu malog grada.

U centru Stoca do februara 1992. godine nalazio se veliki spomenik, koji je minirao HVO. Danas je tu spomen knjiga kao prelazno rješenje dok se steknu uslovi za obnovu spomenika i bisti narodnih heroja.

Ovogodišnji dvodnevni program počinje u petak, 22. oktobra u selu Orašlje u 17 sati podizanjem zastave na novopostavljeni jarbol kod spomenika stradanju nevino ubijenih civila ovog sela jula 1943. i jula 1993. godine.

Nakon toga, u Šarića kući, sa početkom u 19,30 sati, Mostarski teatar mladih izvešće predstavu „San o slobodi“. Radi se o predstavi nastaloj na osnovu pisama antifašista iz logora smrti u Drugom svjetzskom ratu.

Program se nastavlja u subotu 23. oktobra okupljanjem antifašista iz svih krajeva Bosne i Hercegovine, te prijatelja iz Slovenije, Hrvatske, Srbije i Crne Gore. U 11,30 sati krenuće kroz Stolac marš antifašista do spomen obilježja, gdje će delegacije brojnih udruženja položiti cvijeće i odati poštu poginulim antifašistima Stoca u Drugom svjetskom ratu. Polaganje cvijeća i prigodna obraćanja početće u 12 sati, a u 13 sati u parku iza spomenika je partizanski ručak za sve goste i učesnike manifestacije.

U 14,30 sati na putu prema pećini Badanj, nacionalnom spomeniku Bosne i Hercegovine, Gudački kvartet SA Sinfonietta izvešće koncert, a nakon toga u 15,30 slijedi kafa ispred pećine Badanj za sve prisutne.

Badanj je pećina i značajno arheološko nalazište kod hercegovačkog grada Stoca, BiH.

Pećina Badanj je smještena kod sela Borojevića, šest kilometara zapadno od Stoca. Pećina odnosno potkapina nalazi se u kanjonu Bregave, 45 metara iznad korita. Ovdje se nalazi paleolitsko nalazište otkriveno 1976. godine. Arheološka ispitivanja vršio je arheolog Đuro Basler. Ispitivanjima je utvrđeno da je ovo nalazište iz mlađeg paleolitika tj. 13000 do 12000 pr. Kr. Posebno značajno otkriće na ovom nalazištu je gravirani crtež u stijeni koji predstavlja najstariji spomenik umjetnosti u Bosni i Hercegovini. Dio crteža je uništen, kako se pretpostavlja, još u paleolitsko doba. Crtež predstavlja konja napadnutog strelicama, što je tipično za regiju mediteranke umjetnosti paleolitskog čovjeka čije gravure sadrže prikaz životinje i znakove. Prvi je ovakav nalaz na istočnoj obali Jadranskog mora.

Nacionalni je spomenik BiH od 2003. godine.

Program se u 18 sati u Šarića kući nastavlja otvaranjem izložbe „AOH1L9IMB4“ autora Nermine Trbonja i Ivana Hrkaša.

Na kraju dana, u kafeu Nota, od 20 sati, je druženje sa Helem Nejse (Toshi DJ Set)

Sejo Đulić, predsjednik SUBNOR-a i direktora Mostarskog tetra mladih :

( Dunja Jelovac )