Tribina o bh. jevrejskoj književnosti između dva svjetska rata
Jevrejsko kulturno-prosvjetno i humanitarno društvo La Benevolencija organiziralo je tribina "Ili jezički geto ili jezička asimilacija - o književnosti jevrejske majine u Bosni i Hercegovini između dva svjetska rata".
Jedan od govornika bio je urednik književnog časopisa Sic Haris Imamović, koji je kazao da je cilj tribine skrenuti pažnju javnosti na bh. jevrejsku književnost, ali i istraživače poput Damira Šabotića, koji je doktorand na Karl-Franzens Univerzitetu u Grazu, gdje je prijavio tezu koja govori o sefardskoj književnosti u BiH između dva svjetska rata.
Naš cilj je istovremeno i poslati poruku javnosti da je ova tema predmet ozbiljnog istraživanja, da se o njoj razgovara, da je tema živa i da pokušamo zainteresirati širi krug čitalaca i možda novih istraživača. Cilj je da skrenemo pažnju na to što već radi Damir Šabotić - kazao je Imamović.
Dodao je da se u bh. političkoj kulturnoj javnost često naglašava multietnički karakter Bosne i Hercegovine i Sarajeva, ali da se zapravo slabo poznaje kulturno naslijeđe BiH, između ostalog bh. jevrejsko kulturno naslijeđe.
Imamović je istaknuo da su sefardski pisci, odnosno pisci na judeo-španskom, bosanskohercegovački pisci koji se na bh. tlu prirodno osjećaju kao svoji na svome, ali istovremeno najveći dio njih osjeća snažnu povezanost sa Španijom, kao domovinom njihovih predaka.
Govoreći o međuratnom periodu, učesnik tribine Damir Šabotić je kazao da je to doba sveukupnog kulturnog i nacionalnog preporoda bosanskih Jevreja, prevashodno Sefarda koji su taj kulturni uzlet i nazivali "renacimiento" što na španskom znači preporod.
- Nakon Prvog svjetskog rata Jevreji se snažnije integriraju u društvene i kulturne tokove u novoj političkoj stvarnosti Kraljevine SHS, odnosno Kraljevini Jugoslaviji. Tada djeluje već druga generacija jevrejskih intelektualaca s diplomama evropskih univerziteta tako što nastavlja ono što su uradili njeni prethodnici koji su još uvijek aktivni u društvenom i kulturnom životu zajednice - dodao je.
To je vrijeme kada se internacionalizira i pitanje potomaka Jevreja prognanih iz Španije (dvadesetih se aktualizira pitanje repatrijacije Sefarda) i kada koncept filosefardizma dobija na značaju prije svega u španskom kulturnom prostoru i postaje platforma za neoimperijalne ciljeve Španije.
Šabotić je kazao da posebno mjesto u ovom procesu kulturnog preporoda zauzima pokretanje jevrejskih časopisa u Sarajevu jer oni će usmjeravati dalje kulturno djelovanje.
- Treba napomenuti da je Sarajevo sefardski centar u Kraljevini - od ukupno 12.000 Jevreja koliko ih je bilo u BiH više od 10.000 živjelo je tada u Sarajevu - dodao je.
Govorio je o borbama proponenata različitih koncepata, od onih koji su zagovarali univerzalni identitet utemeljen na osjećaju pripadnosti hebrejskom jeziku i ideji obnove jevrejske države, preko onih koji su zagovarali očuvanje judeo-španskog kao govornog jezika bh. Sefarda, pa do onih poput Isaka Samokovlije koji su zagovarali prihvatanje tadašnjeg srpsko-hrvatskog jezika kao književnog jezika.
Iako je književni kritičar Jovan Palavestra 1928. godine istaknuo da je Samokovlija "prvi i jedini jevrejski pripovjedač iz Bosne", Šabotić je skrenuo pažnju na čitav korpus književnosti bh. Sefarda pisane na judeo-španskom jeziku.
- Odnos sefardskih pisaca prema Španiji je ambivalentan. On se kreće od romantičarskih predstava o idealnoj prošlosti u Španiji gdje su sefardi činili izuzetno važan dio društva, sve do potpunog negiranja ikakve ljubavi prema Španiji. To se vidi i kod Laure Papo Bohorete, koja, kada se 20-ih godina pokrenulo pitanje repatrijacije, kaže na jednom mjestu: 'Šta hoće ti Španci od nas? Mi jesmo grana romanskog naroda, ali grana koja je pustila korijenje na jednom drugom tlu' - zaključuje Šabotić.
federalna.ba/Fena