Važan datum u historiji roka: 8. decembra rođen Jim Morrison, ubijen John Lennon

Svijet rokenrola danas obilježava dvije godišnjice - 44 godine od ubistva člana legendarnih Beatlesa Johna Lennona i 81. godinu od rođenja lidera benda Doors, muzičara i pjesnika Jima Morrisona.

Lennon, rođen 9. oktobra 1940. u Liverpoolu, postao je još za života muzička ikona 20. vijeka, a njegova bogata karijera imala je i utjecajne epizode političkog aktivizma, glume i spisateljstva.

Lennon i njegov kompozitorski partner Paul McCartney duboko su utjecali na razvoj pop i rok muzike, njihove pjesme su rangirane među najbolje i najslušanije pjesme svih vremena, a Beatlesi se smatraju najvećim bendom svih vremena, sa ogromnim utjecajem na gotovo sve aspekte modernog života.

Muzičar je poslije raspada Beatlesa početkom 70-ih godina bio najeksponiraniji član bivše grupe, prije svega zbog svojih pacifističkih stavova, ali i veoma zapažene muzičke karijere.

Lennonove najpoznatije solo pesme su "Imagine", "Jealous Guy", "Give Peace A Chance", "Cold Turkey", "Instant Karma", "Power to the People"...

Dugo je bio žestoko osporavan u Sjedinjenim Državama, koje su godinama odbijale da mu dozvole stalni boravak. Posebno su ga mrzili konzervativci, što zbog borbe za rasnu jednakost, što zbog iz konteksta izvučene izjave da su "Beatlesi veći od Isusa", što zbog predvođenja mirovnih demonstracija i aktivnog protivljenja rata u Vijetnamu.

Lennona je 8. decembra 1980. godine u New Yorku ubio poremećeni obožavalac Mark David Chapmann ispred zgrade Dakota u kojoj je živio, nedugo pošto je dovršio (što će se ispostaviti - posljednji) album Double Fantasy sa suprugom Joko Ono.

Njegovom smrću konačno su i simbolično završene "šezdesete" i sve što su one naivno predstavljale: nadu u potpune ljudske i seksualne slobode, svjetski mir, bratstvo ljudi svih vjera i nacija, slobodno tržište proizvoda i ideja.

Lennon je najpre bio oženjen Cynthiom Powell s kojom ima sina Julian. Sina Seana ima iz drugog braka, s kontroverznom japanskom konceptualnom umjetnicom Joko Ono, čije je prisustvo obilježilo krizu i raspad muzički već umornih "Beatlesa", krajem 1969. godine.

Jima Morrison, čije je pravo ime bilo James Douglas Morrison, rođen je 8. decembra 1943. godine u Melbourneu, u američkoj saveznoj državi Florida, u porodici visokog oficira američke vojske, admirala koji je kasnije predvodio jednu od najkontroverznijih akcija u Vijetnamu i uvod u otvoreni američki rat protiv te države.

Bio je vodeći vokal i vođa grupe Doors i jedan je od najharizmatičnjijih i najvoljenijih pjevača u historiji rokenrola.

Morrison je i autor nekoliko zbirki pjesama, kratkih dokumentarnih filmova te ranih muzičkih spotova, kao i većine najvećih hitova grupe.

Bio je i ostao jedan od najpopularnijih i najutjecajnijih pjevača u historiji roka, dok su pjesme Doorsa postale obavezne u kompilacijama svih radio i tv stanica koje emituju klasičnu rok muziku, od ranih hitova "Light my Fire" i "People are Strange", do generacijskih himni "Roadhouse Blues", "Touch me" "Riders on the Storm" i "LA Woman".

Čudesan spoj poezije i rok zvuka sadržan je u neobično dugačkim i komplikovanim pjesmama-recitalima "The End", "When the Music's Over", "Celebration of the Lizard" i "Soft Parade".

I dan-danas Morison je široko poštovan kao prototip rok zvijezde - istovremeno i grub i nježan, intelektualan i prizeman, drsko otvoren i misteriozan. Zbog navodnog nepristojnog ponašanja na sceni bio je sudski progonjen od konzvervativnog režima Richarda Nixona, koji je organizovao čak i "mitinge mladih Amerikanaca" (a zapravo stranačke skupove naprednih republikanaca), protiv "nekulturnih i agresivnih pojava u društvu".

Za života je objavio dvije knjige, "The Lords - Notes on Vision" i "The New Creatures". Posthumno su izdate još dvije zbirke pesma - "Wilderness" i svjetski poznata "The American Night". Komplet njegove poezije i bilješki (The Collected Works) objavljen je na 50. godišnjicu smrti 2021. godine.

Morrison je bio jedan od rijetkih visoko školovanih rok muzičara svog vremena. Završio je, zajedno sa Francisom Fordom Coppolom, filmsku režiju na Univerzitetu u Kaliforniji - UCLA, koji se smatra jednim od najboljih univerziteta u SAD-u.

Umjetnik je dao ime grupi Doors prema naslovu knjige britanskog pisca i esejiste Aldousa Huxleya "The Doors of Perception" (Vrata percepcije) i citatu iz te knjige - "Kad bi se vrata percepcije otvorila, čovjeku bi se sve pojavilo onako kako jeste - beskonačno".

Slavni reditelj Oliver Stone snimio je film "Doors" o Morrisonovom životu, sa Valom Kilmerom u glavnoj ulozi, nažalost po petparačkom scenariju nastalom iz knjige "Niko odavde ne izlazi živ" (No One Here Gets Out Alive) koja nema mnogo veze sa stvarnim životom rok legende.

Morrisonova smrt u 27. godini, 3. jula 1971. godine u Parizu, zaprepastila je njegove obožavaoce. Okolnosti smrti te polutajna i na brzinu organizovana sahrana bile su predmet beskrajnih glasina i igraju značajnu ulogu u mistici koja nastavlja da ga okružuje. Jedini svjedok njegove smrti, nevjenčana supruga Pamela Courson, umrla je tri godine kasnije, a da nikome nije ispričala detalje posljednjih sati života svog partnera. Vjeruje se da je Morrisona izdalo srce zbog neumjerene upotrebe alkohola i droga.

Umjetnik je sahranjen na čuvenom groblju Pere-Lachaise u Parizu na kojem su sahranjeni velikani svjetske književnosti, umjetnosti i slavne ličnosti kao što su Moliere, žFrederic Chopin, Oscar Wilde, Honore de Balzac, Marcel Proust, Maria Callas, Georges Bizet, Yves Montand, Simone Signoret i Edith Piaf.

Na njegovom nadgrobnom spomeniku piše samo da je bio pjesnik, jer je Morrison u posljednjoj fazi svog kratkog života bio potpuno razočaran razvojem rok muzike i potpunom komercijalizacijom čitave scene. Sebe je smatrao pjesnikom pod utjecajem Williama Blakea, Charlesa Baudelairea i Arthura Rimbauda.

Obojica umjetnika smatrani su žestokim buntovnicima u svoje vrijeme, a osim pomenutog datuma, povezuje ih i činjenica da su poslije smrti žestoko i beskrupulozno komercijalno eksploatisani, što se ponovilo i uoči ove godišnjice. Američke diskografske kuće su upravo objavile "sabrana" vinilna djela Beatlesa i Doorsa u skupocjenim verzijama koje, međutim, ne sadrže baš ništa što bi pravdalo visoku cijenu i mogu se smatrati samo najnovijim pokušajima pljačke kolekcionara i poštovalaca.

federalna.ba/Beta