Otmice aviona, protesti, politički sukobi: 50 godina Evrope u fotografijama

Britanski The Guardian pokrenuo je danas digitalno evropsko izdanje s proširenim prisustvom širom kontinenta u pokušaju da fokusira "evropski objektiv na svjetska pitanja", objavila je njegova glavna urednica Katharine Viner.

Peto digitalno izdanje Guardiana, slijedi njegova izdanja u Velikoj Britaniji, SAD-u, Australiji i drugim međunarodnim izdanjima.

Kompletna istorija Evrope tokom ovih godina mogla bi da ispuni nekoliko knjiga – projekat, možda, za neki drugi put, navode iz The Guardiana. U ovom trenutku, Guardianov urednik fotografija Guy Lane odabrao je nekoliko fotografija koje se protežu u proteklih pola stoljeća, o događajima koji su ostavili dubok trag na ovom kontinentu koji se stalno mijenja. Danas, kada Guardian lansira svoje evropsko izdanje, objavljen je prvi dio, odnosno fotografije za period od 1973. do 1999. godine.

Prije pedeset godina Evropa je bila podijeljena na dva neprijateljska bloka, zaključana u hladnom ratu između istoka i zapada. Na jugu su milioni još uvijek živjeli pod diktaturama. Danska, Irska i Ujedinjeno Kraljevstvo tada su se upravo pridružile Evropskoj uniji – čime se broj njenih članica popeo na devet. U pet decenija nakon toga, autoritarni režimi su pali i demokratije su ponovo rođene. Zidovi su pali, federacije su se raspale i nastali su krvavi ratovi. Bilo je mnogo kriza: političkih, ekonomskih, ljudskih.

Evropa je bila svjedokom terorističkih zločina, mirnih – i manje mirnih – revolucija, prirodnih katastrofa, pandemije. EU je narasla na 28 članica, a zatim izgubila jednu od njih. Neviđeno veliki broj ljudi je rizikovao svoje živote da bi do došao do njenog tla.

1973 - Studentska pobuna na atinskoj politehnici

U 3 sata ujutro 17. novembra 1973. tenk je probio kapiju Atinske politehnike dok su policijske i vojne jedinice brutalno slomile studentsku pobunu koja je najavila kraj vladajuće grčke vojne hunte. Iako niko nije ubijen u kampusu, 24 civila – uključujući srednjoškolce – poginula su u kasnijim akcijama. Ključni trenutak u istoriji Grčke nakon Drugog svjetskog rata i odlučujući čin otpora autoritarizmu koji je okrenuo plimu mišljenja protiv pukovnika, politehnička pobuna je na kraju dovela do pada režima sljedeće godine.

1974  - Moć cvijeća svrgnula je portugalski režim

Portugalskoj revoluciji karanfila bilo je potrebno manje od 24 sata da preokrene skoro pola vijeka ultrakonzervativne, autoritarne vladavine i da započne razmotavanje posljednjeg evropskog kolonijalnog režima u Africi. Vojni udar koji je 25. aprila 1974. pokrenula grupa idealističkih i mladih ljevičarskih vojnih oficira prerastao je u ogromnu i, što je nevjerovatno, gotovo bez kapi krvi, narodnu pobunu, nazvanu po crveno-bijelim cvjetovima – tada sezonskim cvijećem – koje su demonstranti kačili vojnicima na uniforme ili ih stavljali u cijevi pušaka.

1975 - Carlos Jackal uzima ministre Opec-a za taoce

Ilich Ramírez Sánchez, zvani Carlos Jackal, bio je odgovoran za neke od najistaknutijih terorističkih napada 70-ih i 80-ih godina. Dana 21. decembra 1975. Sánchez i pet drugih propalestinskih militanata upali su na sastanak lidera Opec-a u Beču. Ubili su jednog policajca, službenika obezbjeđenja i ekonomistu, a zatim uzeli više od 60 ljudi za taoce, uključujući 11 ministara nafte, od kojih su dvojicu namjeravali ubiti. Nazivajući sebe Rukom arapske revolucije, grupa je osigurala avion i prevezla 42 zarobljenika preko Tripolija u Alžir. Svi su na kraju pušteni – u zamjenu, za kako će se kasnije ispostaviti,  višemilionsku otkupninu.

1976 - Nadia Comăneci postiže sedam savršenih desetki

Kada je Nadia Comăneci sišla s šipki na Olimpijskim igrama u Montrealu 1976., semafor je pokazao 1.00: nije mogao da se nosi s prvim savršenim desetkama u gimnastici.  Ona je najmlađa gimnastičarka – i prva Rumunka – koja je osvojila olimpijsku titulu u višeboju. Neprocjenjivo propagandno bogatstvo komunističkog diktatora Nicolaea Ceaușescua, kasnije se ispostavilo bila je pod gotovo stalnim nadzorom tajne policije Securitate i podvrgnuta “brutalnom i sadističkom” režimu obuke sve dok nije pobjegla mjesec dana prije pada režima u decembru 1989. .

1977 - Njemačka jesen terora

Jesen terora u Njemačkoj 1977. zapravo je počela tog aprila, kada su pripadnici krajnje lijeve frakcije Crvene armije (RAF), poznate i kao Baader-Meinhof banda, ubili tadašnjeg državnog tužioca Zapadne Njemačke Siegfrieda Bubacka. Nastavljeno je ubistvom bankara Jürgena Pontoa u julu, otmicom industrijalca Hannsa Martina Schleyera u septembru i – da bi se dodatno izvršio pritisak na vlasti da oslobode 10 zatvorenih pripadnika RAF-a – otmice Lufthanzinog leta 181 u oktobru. Završeno je 18. oktobra oslobađanjem leta 181 u Mogadišu, smrću u zatvoru trojice pripadnika prve generacije RAF-a (uključujući Andreasa Baadera) i Schleyerovim hladnokrvnim ubistvom, u znak osvete za te smrti i smrt Ulrike Meinhof, također u zatvorskoj ćeliji, prethodne godine.

1978 - Nafta iz Amoco Cadiza iscurila u okean

U 9.46 ujutro 16. marta 1978., boreći se s olujom kod Finisterrea u Bretanji, kapetan naftnog tankera Amoco Cadiz skrenuo je kako bi izbjegao drugo plovilo i njegovo kormilo se zaglavilo. Nakon dva neuspješna pokušaja da se brodski tanker odvuče od obale, on se konačno zaustavio u 21.30, pramcem na jednoj stijeni, krmom na drugoj, 2 km od male luke Portsall. U narednim danima polako se razbio na tri dijela, prije nego što ga je digla u zrak francuska mornarica. Ukupno 220.000 tona sirove nafte i 4.000 tona goriva iscurilo je u okean i na više od 300 km obale. U to vrijeme, ovo je bilo najveće izlijevanje te vrste. Ovih dana, ono što je ostalo od zahrđalog trupa je ronilačka atrakcija.

1979 - Papa Ivan Pavle II u posjeti Auschwitzu

Papa Ivan Pavle II je rođen kao Karol Józef Wojtyła u južnoj Poljskoj 1920. godine, služio je kao nadbiskup, a potom i kardinal u Krakovu, a izabran je za pontifika 1978. Njegova posjeta Auscwitzu 7. juna 1979. bila je prva takva posjeta jednog pape. Njegove izjave tamo su dovele u pitanje samozadovoljstvo katolika u vezi sa ratnom ulogom pape Pija XII, za kojeg mnogi smatraju da nije učinio dovoljno da pokuša zaustaviti holokaust, i pokušaje sovjetskog bloka da umanji važnost razloga za holokaust predstavljajući Židove kao slučajne žrtve ubilačkog fašizma, kao i sve ostale, a ne mete određene kampanje istrebljenja.

1980 - Lech Wałęsa predvodi štrajkove na brodogradilištu u Gdanjsku

Dana 14. augusta 1980. otpuštanje popularne operatorice dizalice i militantke, Anne Walentynowicz, podstaklo je radnike Lenjinovog brodogradilišta u Gdanjsku na štrajk. Predvođeni 37-godišnjim električarem po imenu Lech Wałęsa, također nedavno otpuštenim, obilježio je rođenje pokreta Solidarność (Solidarnost), koji je postao prvi nezavisni sindikat u zemlji sovjetskog bloka i koji će polako dovesti do šireg, nenasilnog antikomunističkog pokreta sa više od 9 miliona članova. Solidarnost se smatra ključnim katalizatorom pada komunizma u istočnoj Evropi; u roku od samo jedne decenije, srušen je Berlinski zid, a  Wałęsa je postao predsjednik Poljske.

1981 - Francovi sljedbenici pokušali izvršiti državni udar u Španiji

Posljednji veliki pokušaj da se poremeti tranzicija Španije ka demokratiji nakon smrti generala Francisca Franca šest godina ranije, napad na madridski parlament 23. februara 1981. od strane 200-tinjak reakcionarnih sljedbenika pokojnog generala predvodio je potpukovnik Antonio Tejero, koji je nosio lakirani trorog paravojne policije Civilne garde. Neki Španci su se spakovali za egzil, drugi su se plašili streljanja, ali nakon što su ministri i poslanici držani kao taoci 18 sati, a kralj Juan Carlos I osudio puč u televizijskom obraćanju, otmičari su se sljedećeg jutra predali, a svi poslanici su oslobođeni.

1982 - Leonid Brežnjev pokopan u Moskvi

Leonid Brežnjev je bio predsjednik SSSR-a od 1960. do 1964. i ponovo od 1977. do svoje smrti, od srčane insuficijencije, 10. novembra 1982., mjesec dana nakon njegovog 76. rođendana. Prvi sekretar Sovjetske Komunističke partije punih 18 godina – i, stoga, najmoćniji čovjek u zemlji – njegov pragmatičan, konsenzusan pristup je proizveo političku stabilnost kod kuće i značajan politički uspjeh u inostranstvu. Ali njegov urođeni konzervativizam i averzija prema reformama doveli su do procvata korupcije, porasta neefikasnosti i stagnacije rasta. Reformista Mihail Gorbačov, koji je stigao u Kremlj 1985. godine, bio je taj koji je najviše benefitirao.

1983 - Otmičari Air France-a zahtijevaju oslobađanje zatvorenika

Otimce aviona su nekada bili zapanjujuće česte: u pet godina od 1968. do 1972. bilo ih je 305 širom svijeta. Oni su naglo opali od 1973. uvođenjem pregleda putnika i prtljaga, ali su se i dalje u prosjeku dešavali 20 do 40 puta godišnje do 2001. godine, kada su nakon 11. septembra postali rijetkost. Dana 27. augusta 1983. otmičari koji su zahtijevali oslobađanje libanonskih zatvorenika iz francuskih zatvora i povlačenje francuskih trupa iz Libana zaplijenili su avion Air France Boeing 727 sa 111 putnika i članova posade nakon polijetanja iz Beča, primoravši ga da sleti u Ženevu, na Siciliju, Damask i na kraju Teheran. Svi taoci su pušteni neozlijeđeni.

1984 - Kohl i Mitterrand zajedno obilježavaju sjećanje na poginule u ratu

Dana 22. septembra 1984. tadašnji francuski predsjednik François Mitterrand i tadašnji njemački kancelar Helmut Kohl zajednički su obilježili pomen poginulima u Prvom svjetskom ratu 70 godina nakon njegovog početka. Zajedno su posjetili njemačko groblje prije nego što su završili dan u Douaumontu blizu Verduna, gdje se nalaze posmrtni ostaci 130.000 neidentifikovanih francuskih i njemačkih vojnika, gdje su položili vijenac. Između sviranja njemačke i francuske himne, razmijenili su poglede, zatim riječi, potom se uhvatili za ruke, snažnom gestom koji je dao jednu od ključnih slika poslijeratnog evropskog pomirenja i integracije.

1985 - Fudbalski navijači ginu u katastrofi na stadionu Heysel

Finale Evropskog kupa 1985. 29. maja 1985., između Liverpoola i Juventusa, pretvorilo se u tragediju u slow-motionu u kojoj je poginulo 39 ljudi – od kojih 32 Italijana – a do 600 njih je povrijeđeno. Navodno neutralni dio koji je razdvajao navijače na stadionu Heysel koji se raspao brzo je pregažen. Navijači Juventusa i ostali u sekciji pokušali su da se povuku, ali ih je blokirao betonski zid, koji se na kraju srušio. Naknadna belgijska istraga okrivila je navijače Liverpoola, ali je u izvještaju britanske vlade zaključeno da je "užasno" stanje na stadionu uglavnom krivo za ov nesreću. Nekoliko dana kasnije, Uefa je zabranila engleskim klubovima neograničeno učešće u evropskim takmičenjima.

1986 - Eksplozija u Černobilu

Najgora katastrofa u istoriji nuklearne energije dogodila se 26. aprila 1986. godine, kada se reaktor 4 černobilske elektrane u Ukrajini – tada u sastavu SSSR-a – oteo kontroli tokom testa. Incident je uništio zgradu reaktora i ispustio u atmosferu nekoliko puta više radioaktivnosti od atomskih bombi bačenih na Hirošimu i Nagasaki. Oko 30 ljudi je poginulo u eksploziji i neposredno nakon nje, ali se procjenjuje da je dugoročni broj smrtnih slučajeva u rasponu od 4.000 u Ukrajini, Bjelorusiji i Rusiji do 16.000 širom Evrope, a radioaktivnost se širila na zapad sve do Francuske i Italije. Oko elektrane ostala je zabranjena zona kretanja široka 30 km.

1987 - Putnički trajekt se prevrnuo kod Zeebruggea

Trajket sa osam paluba za automobile i putnički trajekt Herald of Free Enterprise prevrnuo se nekoliko trenutaka nakon što je napustio belgijsku luku Zeebrugge u noći 6. marta 1987., nesreći u kojoj je smrtno stradalo 193 putnika i članova posade. Izgrađen bez vodonepropusnih odjeljaka koji bi mogli ometati brzi utovar i istovar, što je tada bilo uobičajeno, ostavio je luku s otvorenim pramčanim vratima i odmah počeo da tone. Dok je pomoćnik spavao u svojoj kabini kada je trebao zatvoriti vrata, službena istraga je otkrila da su podjednako krivi dizajn plovila i loša komunikacijska kultura njegovog vlasnika, Townsenda Thoresena. Takozvani ro-ro trajekti su od tada radikalno poboljšani.

1988 - Gorbačov u posjeti New Yorku

Dvije godine nakon što je prvi put usvojio glasnost („otvorenost” ili „transparentnost”) i perestrojku („restrukturiranje”) kao političke slogane, Mihail Gorbačov, osmi i posljednji lider SSSR-a, posjetio je New York. Uvjeren da su sveobuhvatne reforme od suštinskog značaja ako država želi opstati, Gorbačovljeva spremnost da dovede u pitanje četiri decenije sovjetske sigurnosti igrala je ključnu ulogu u okončanju hladnog rata. Uveo je nove ekonomske i demokratske slobode u svoju vlastitu zemlju (požurivši, kako sadašnji ruski lideri vole da ističu, njen konačni raspad) i odbio je da vojno interveniše u drugim zemljama u kojima su širom istočnog bloka rušene komunističke vlade.

1989 - Pad Berlinskog zida

U godini kontinuiranih, dramatičnih i značajnih političkih preokreta za Evropu, pad Berlinskog zida bio je ključan. Od augusta 1961. godine, zid od 43 km – zapravo dvije osvijetljene, dobro čuvane betonske barijere odvojene “trakom smrti” – doživio je samo 5.000 uspješnih slučajeva bijega iz istočnog u zapadni Berlin i 136 smrtnih slučajeva. Ali nakon masovnih demonstracija u septembru 1989., istočnonjemački lider Erich Honecker je podnio ostavku i 9. novembra je odlučeno da će se granične kontrole prema Zapadu, uključujući i privatna putovanja u zapadni Berlin, ukinuti. Nije bila namjera da to odmah stupi na snagu, ali je zbunjeni službenik malo pogriješio. Samo 11 mjeseci kasnije, Njemačka je zvanično ponovo ujedinjena.

1990 - Zlatni lukovi se dižu u Sovjetskom Savezu

Kada je McDonald’s otvorio svoja vrata na moskovskom Puškinovom trgu 31. januara 1990. godine, prijavljeno je 38.000 kupaca – što je rekord kompanije – satima se na uslugu čekalo u redu. Unutar i izvan zemlje, dolazak zlatnih lukova na jedva 30 minuta hoda od Kremlja smatran je definitivnim znakom kraja hladnog rata; brzo, rusko prihvatanje zapadne brze hrane, pop kulture i farmerki označilo je integraciju zemlje u globalni kapitalistički sistem. Do trenutka kada je Rusija napala Ukrajinu u februaru 2022. godine, u Rusiji je bilo 800 McDonald'sa. Posljednjih devet, na stanicama i aerodromima, zatvoreno je prošlog decembra.

1991 - Moskva kaže da baltičke države mogu same

U tri baltičke države, Letoniji, Litvaniji i Estoniji, rastuća kampanja građanskog otpora protiv sovjetske vlasti bila je poznata kao pjevačka revolucija, termin koji je skovao estonski aktivista i umjetnik Heinz Valk nakon spontanih masovnih muzičkih demonstracija svake večeri na festivalu Tallinn Song juna 1988. U augustu sljedeće godine, više od 2 miliona ljudi uhvatilo se za ruke u ljudskom lancu poznatom kao Baltički put, koji se proteže 600 km od Talina u Estoniji do Vilniusa u Litvaniji. Moskva je priznala neizbježno, priznavši nezavisnost triju država 6. septembra 1991. i povukavši svoje trupe između augusta 1993. i augusta 1994. godine.

1992 - Bosna proglašava nezavisnost

Nakon Hrvatske i Slovenije, Bosna i Hercegovina je 1992. godine također proglasila nezavisnost od bivše Jugoslavije. Podržani Srbijom Slobodana Miloševića, bosanski Srbi, predvođeni Radovanom Karadžićem, prijetili su nasiljem ako se bosanski Muslimani i Hrvati – koji su brojčano nadmašili Srbe – raziđu. Rat je izbio brzo. Jedinice Vojske Jugoslavije, prenamijenjene u Armiju bosanskih Srba, protjerale su više od milion bosanskih Muslimana i Hrvata iz njihovih domova u smrtonosnoj kampanji etničkog čišćenja u srcu Evrope. Sarajevo je bilo opkoljeno, međunarodni mirovni napori i mirovne snage UN-a su bile neefikasne, a ubijeno je više od 100.000 ljudi. NATO bombardovanjem 1995. rat je i okončan.

1993 - Cool Britannia raste dok Naomi Campbell pada

Cool Britannia je rođena negdje početkom ili sredinom 1990-ih, uspjeh britpop bendova (Oasis, Blur, Suede, Pulp) – zajedno sa britanskim dizajnerima, piscima i umjetnicima – dao je Velikoj Britaniji novo stečeno samopouzdanje i optimizam koji je bio daleko od nezapaženog na kontinentu. Vivienne Westwood, veteranka punk scene, bila je modna kraljica pokreta, a na reviji u Parizu 1993. stavila je tada 23-godišnju manekenku, Naomi Campbell, u par “Super Elevated Gillie” cipela sa 30 centimerara pete i platforme od 10 centimetara. Campbell nije mogla ostati na njima, ali je kasnije priznala da je pad potaknuo njenu karijeru – nakon čega je nekoliko dizajnera od nje tražilo da namjerno padne.

1994 - Velika Britanija i Evropa su spojene tunelom ispod Lamanša

Planove za izgradnju tunela ispod kanala prvi je predložio francuski inženjer Albert Mathieu-Favier 1802. godine, zajedno sa vještačkim ostrvom u sredini kanala za promjenu konja. Međutim, Britanija nije voljela neosiguranu vezu s kontinentom, a Eurotunnel je počeo kopati tek 1988. 6. maja 1994. službeno je otvoren tunel dug 50,46 km, koji je putničkim vozom Eurostara prevozio kraljicu Elizabetu i princa Filipa do Pariza, a zatim nazad u London – u pratnji predsjednika Mitterrana i njegove supruge – Le Shuttleom. Britanija više nije bila ostrvo. Prošle godine tunel je koristilo 2,2 miliona automobila, 1,4 miliona kombija i kamiona i 8,3 miliona putnika u vozu.

1995 - Hiljade ubijenih u srebreničkom masakru

U julu 1995. godine, jedinice vojske bosanskih Srba kojima je komandovao Ratko Mladić, i srpska paravojna jedinica Škorpioni, masakrirali su – prema bosanskohercegovačkoj federalnoj komisiji za nestale osobe – 8.372 muškaraca i dječaka bosanskih Muslimana u Srebrenici i okolini, gradu u istočnoj Bosni koji je proglašen zaštićenom zonom UN-a koju je trebalo štititi 370 holandskih vojnika. Do 25.000 žena i djece bosanskih Muslimana također je protjerano i zlostavljano. Pronađeno je oko 7.000 tijela (još 30 je pokopano u julu), a dva međunarodna suda su masakr proglasila genocidom. Dok se smatra da su komandanti bosanskih Srba uglavnom odgovorni, UN i Holandija su priznale da nisu ispunile svoju dužnost zaštite.

1996 - Jeljcin otplesao svoj put do reizbora

Reformista Boris Jeljcin postao je prvi izabrani predsjednik Rusije u junu 1991. godine, učvrstio svoju ogromnu popularnost u ranom neuspjelom komunističkom puču protiv Mihaila Gorbačova, i bio ključan u formalnom raspadu SSSR-a kasnije te godine. Transformirao je Rusiju u kapitalističku – iako haotičnu – tržišnu ekonomiju i demokratiju, naredio trupama da uđu u Čečeniju i potpisao sporazume o oružju sa SAD. Također je patio od ponavljajućih zdravstvenih problema, volio je piće ili dva (prilikom posjete Washingtonu 1994. pronađen je na ulici u gaćama, kako traži pizzu) i rado je razbacivao glupe poteze na bini kako bi bio ponovo izabran (što je i bio 1996. godine). Podnio je ostavku 1999. godine, imenovavši Vladimira Putina za svog nasljednika.

1997 - Diana umire nakon nesreće u tunelu Pont de l’Alma

U 23 minuta iza ponoći 31. augusta 1997., Mercedes limuzina u kojoj je bila Diana, princeza od Walesa, prva žena britanskog kralja Charlesa III – tada princa Charlesa – doživila je nesreću u tunelu Pont de l'Alma u Parizu, u kojoj je poginuo vozač Henri Paula i Dianin partner, Dodi Fayed, a u teško povrijeđen njen tjelohranitelja. Diana je umrla u bolnici oko tri sata kasnije, u dobi od 36 godina. Njena smrt je sedmicama dominirala naslovima i izazvala izlive tuge u Velikoj Britaniji, ali i u mnogim zemljama u Evropi koje su i dalje fascinirane britanskom kraljevskom porodicom i širom svijeta; procjenjuje se da je njenu sahranu pratilo 2,5 milijardi ljudi. Iako je utvrđeno da su za krajnje neodgovornu vožnju krivi vozač Paula i progon paparaca, teorije zavjere oko nesreće i dalje postoj

1998 - francuski black-blanc-beur je osvojio domaće Svjetsko prvenstvo

Domaćin svog drugog Svjetskog prvenstva, Francuska je pobijedila, prvi put 12. jula 1998. godine, pobijedivši nosioce, četverostrukog pobjednika i favorita Brazil sa 3-0, dok je talisman tima Zinedine Zidane postigao dva gola u finalu. U Francuskoj je pobjeda viđena kao nešto više od fudbala. Ovo je bio multirasni tim, koji su mediji nazvali black-blanc-beur (“crni, bijeli, arapski”) i koji je uključivao nekoliko igrača čije porijeklo leži izvan kontinentalne Francuske – Alžira, Jermenije, Gvadalupa, Senegala – i koji je predstavljao novu, modernu, tolerantnu , rasnoraznoliku nacija. Krajnja desnica je bila zgrožena; drugi su pozdravili rođenje “novog prosvjetiteljstva”. Kao što su mnogi od tada komentarisali, sve je to bilo pomalo mit.

1999 - Potpuno pomračenje Sunca privuklo gomile širom kontinenta

Potpuno pomračenje Sunca praćeno je širom Evrope 11. augusta 1999. godine, kada je Mjesec zaklonio sunce i pretvorio dan u tamu. Iako je oblačno nebo zaklanjalo vidljivost na nekim od njegovih putanja, bilo je to jedno od najgledanijih potpunih pomračenja u historiji. Prepun Cornwall bio je u velikoj mjeri frustriran, ali putnici na trajektima u Kanalu imali su spektakularan pogled. U Soissonu u Francuskoj, oblaci su se razišli nekoliko minuta nakon pomračenja; u Amiensu, manje od dva sata vožnje, razišli su se neposredno prije. Na mađarskom jezeru Balaton interesovanje je bilo toliko da ga je većina gledala iz saobraćajne gužve. Ulice Srbije su bile puste, jer je državni emiter gledanje proglasio opasnim.

• Pedeset godina Evrope u fotografijama, drugi dio, biće predstavljen u srijedu 27. septembra.

federalna.ba/The Guardian