Od MAGA do MEGA – američki konzervativci okupljaju evropsku desnicu

Konzervativni think tank koji stoji iza plana Project 2025 – političkog manifesta za drugi mandat Donalda Trumpa – sve intenzivnije traži saveznike i u Evropi. Heritage Foundation, organizacija koja se već desetljećima smatra ideološkim motorom američkog konzervativnog pokreta, sada želi prenijeti svoju agendu i na evropsko tlo, kroz saradnju s desničarskim i nacionalističkim pokretima širom kontinenta.

Od Rima do Brisela: izvoz „konzervativne revolucije“

Krajem oktobra u Rimu je održana konferencija u raskošnom zdanju koje je nekada bilo dom italijanskog premijera Silvia Berlusconija. Tema skupa bila je „demografska kriza u Evropi“, s naglaskom na tezu da pad nataliteta predstavlja prijetnju „opstanku zapadne civilizacije“. Među govornicima su bili Roger Severino, potpredsjednik Heritagea i arhitekta kampanje za ograničavanje prava na pobačaj u SAD-u, zatim Eugenia Roccella, italijanska ministrica za porodicu poznata po pro-life stavovima, te brojni predstavnici italijanskih desničarskih think tankova.

Heritageov predsjednik Kevin Roberts i Severino prethodno su gostovali i na skupovima evropskih krajnje desnih pokreta, poput saveza Patriots for Europe, u kojem su okupljene partije Marine Le Pen (Rassemblement National) i italijanska Liga Mattea Salvinija – sve pod sloganom „Make Europe Great Again“.

Tajne i javne veze s evropskim desničarima

Prema zvaničnim podacima Evropskog parlamenta, predstavnici Heritagea su u posljednjih godinu dana održali najmanje sedam sastanaka s europarlamentarcima, dok su u prethodnih pet godina imali samo jedan. Dodatni sastanci, uključujući i one s članovima partije Braća Italije premijerke Giorgije Meloni, nisu formalno prijavljeni, što izaziva zabrinutost organizacija koje prate transparentnost lobiranja u EU.

Prema riječima Severina, kontakti s evropskom desnicom služe „razmjeni ideja i iskustava“, no analitičari upozoravaju da se radi o mnogo više od simboličnih susreta. Za evropske političare, ti sastanci predstavljaju priliku da dobiju pristup ljudima bliskim Trumpovom krugu, dok Heritage u njima vidi šansu za širenje svog ideološkog i političkog uticaja izvan Washingtona.

„Project 2025“ – američki model za evropske desničare

Heritage Foundation je 2023. godine objavio „Project 2025“, dokument od 922 stranice koji opisuje kako bi republikanska administracija pod Trumpovim vodstvom mogla preoblikovati državni aparat. U njemu se nalaze detaljne preporuke za smanjenje prava na pobačaj, ukidanje finansiranja javnih medija, slabljenje klimatskih politika i jačanje „tradicionalnih porodičnih vrijednosti“. Prema riječima Mikea Gonzaleza, višeg saradnika Heritagea, evropski sagovornici su posebno zainteresovani za teme poput abortusa, rodne politike, odbrane i odnosa s Kinom. „Dijelimo iskustva i upoređujemo bilješke,“ rekao je Gonzalez, dodavši da su dijelovi projekta – poput onih o defundiranju javnih servisa – „vrlo prenosivi“ na evropski kontekst.

„Evropski lideri gledaju Trumpa i kažu: ‘Želim i ja dio toga’“, dodaje Gonzalez, objašnjavajući sve veći interes desničarskih partija za saradnju s američkim konzervativcima.

Evropska desnica jača – i sve više liči na MAGA pokret

Iako ovo nije prvi pokušaj povezivanja američke i evropske desnice – podsjetimo, Steve Bannon je 2019. bezuspješno pokušao ujediniti evropske populiste kroz „The Movement“ – ovoga puta situacija je drugačija. Prema analitičaru Kennethu Haaru iz organizacije Corporate Europe Observatory, uspjeh Projecta 2025 u SAD-u dao je Heritageu novu težinu. „Trumpovo potpuno usvajanje njihovog plana dalo im je neviđen status,“ kaže Haar. „Danas Heritage nije samo think tank, nego faktički predstavnik MAGA koalicije u inostranstvu.“ Haar smatra da Heritage sada „provodi de facto vanjsku politiku u ime Trumpa“.

Evropske politike sve sličnije američkim

U Italiji se već vide refleksije američkih trendova. Dvojica poslanika predložila su zakon kojim bi se fetusu priznalo „pravo na život“, što bi praktično onemogućilo pobačaj. Regija Lazio planira zakon kojim bi se fetus štitio „od začeća“, dok ministrica Roccella pokušava blokirati propise koji sprječavaju liječnike–„prigovarače savjesti“ da rade u klinikama za pobačaj. Melonijeva vlada istovremeno vodi tvrdu politiku prema Kini – povukla se iz sporazuma o inicijativi „Pojas i put“ i zabranila kineskom Huaweiju učešće u telekomunikacionim projektima. Lucio Malan, poslanik Melonijine stranke koji je učestvovao na konferencijama organiziranim u saradnji s Heritageom, čak je pokušao ukinuti zabranu homofobnih i seksističkih reklama.

Isti ciljevi: slabija EU, jača nacionalna država

Heritage i njegovi saveznici u Trumpovoj administraciji otvoreno podržavaju evropske snage koje se zalažu za slabljenje institucija Evropske unije. U sjedištu Heritagea u Washingtonu ove godine predstavljeni su prijedlozi mađarskog Mathias Corvinus Collegiuma (MCC) i poljskog Ordo Iuris Instituta za „reformu“ EU, koji bi značajno smanjili ovlasti Evropske komisije i Suda pravde EU. Ti pokreti također zagovaraju odgodu klimatskih i poljoprivrednih regulacija te se protive evropskoj regulaciji digitalnih platformi, usklađujući se s interesima američkog Big Techa.

Kontroverze u Washingtonu, nova moć u Evropi

Heritage Foundation je posljednjih mjeseci pod lupom i u SAD-u, nakon što je predsjednik organizacije Kevin Roberts izazvao revolt unutar institucije zbog podrške desničarskom komentatoru Tuckeru Carlsonu, koji je intervjuisao poznatog bijelog nacionalistu. Roberts se kasnije izvinio, ali skandal je ukazao na sve ekstremniji smjer kojim se kreće organizacija. Uprkos tome, brza implementacija Projecta 2025 u SAD-u povećala je reputaciju Heritagea među evropskim konzervativcima. „Njihov uspjeh u Americi dao im je legitimitet u očima evropske desnice,“ kaže Haar.

„Evropa mora ostati suverena i jaka“

Za Heritage, Evropa nije samo partner nego i ideološko bojište. Gonzalez je izjavio za POLITICO: „Imamo egzistencijalni interes da Evropa ostane suverena, slobodna i snažna.“ No, organizacije poput Transparency Internationala upozoravaju da aktivnosti Heritagea u Briselu predstavljaju potencijalnu prijetnju evropskim demokratskim standardima. „Ako EU ne uvede stroža pravila o lobiranju, dozvolit će da se autoritarizam uvozi na mala vrata,“ upozorio je Raphaël Kergueno, stručnjak ove organizacije.

Evropska desnica se okuplja

Historijski gledano, evropska desnica je bila fragmentirana i često u sukobu zbog različitih nacionalnih interesa. Međutim, Trumpova politička mašinerija i rastući uticaj Heritagea počinju mijenjati tu dinamiku. „MAGA pokret postao je tačka okupljanja,“ kaže Haar. „Evropska desnica se sve češće sastaje i koordinira, a podrška iz Washingtona daje im dodatnu težinu.“

Iako neki poslanici, poput italijanskog europarlamentarca Nicole Procaccinija, tvrde da Heritage nije prijetnja demokratiji, činjenica da se američki konzervativni plan sada aktivno transplantira na evropsko tlo izaziva zabrinutost brojnih analitičara i nevladinih organizacija. „Možete se slagati ili ne slagati s njihovim pogledima,“ rekao je Procaccini, „ali Heritage je svakako autoritativan glas.“

federalna.ba/politico.eu