Novi energetski sporazumi evropskih lidera nailaze na kritike

U strahu od potpunog prekida dotoka prirodnog gasa iz Rusije, lideri Italije, Francuske i Evropske unije sklopili su ove sedmice nekoliko energetskih sporazuma sa kolegama u Alžiru, Azerbejdžanu i Ujedinjenim Arapskim Emiratima, prenosi Radio slobodna Evropa pisanje svjetskih medija koji dodaju da su neki od tih sporazuma naišli na kritike organizacija za ljudska prava.

Evropski lideri su početkom ove sedmice požurili da potpišu nekoliko ugovora o snabdijevanju energentima, što je dio šireg, višemjesečnog napora starog kontinenta da smanji svoje oslanjanje na isporuke iz Rusije, napisao je Wallstreet Journal.

Dva sporazuma o isporukama gasa i jedan o isporukama dizela koji su ili potpisani ili najavljeni 18. jula, rezultat su, ukazuje američki list, diplomatskih aktivnosti evropskih lidera nekoliko dana pre planiranog ponovnog pokretanja gasovoda od Rusije do Evropske unije. Gasovod je isključen zbog rutinskog održavanja i trebalo bi da se pokrene krajem sedmice. Međutim, dodaje Wallstreet Journal, evropski zvaničnici i rukovodioci zabrinuti su da će Rusija umjesto toga ostati isključena ili raditi sa smanjenim kapacitetom. U tom slučaju, dodaje list, Evropa bi morala uložiti dodatne napore da napuni svoje skladište gasa do udobnih nivoa prije zime.

Ističući hitnost različitih napora Evrope da pronađe alternative, Međunarodna agencija za energetiku upozorila je 18. jula, na smanjenje opskrbe gasom ove zime uzrokovano smanjenim isporukama iz Rusije. Izvršni direktor agencije Fatih Birol rekao je da se Evropa suočava sa realnom mogućnošću da Rusija odluči da u potpunosti prekine svoje isporuke gasa.

EU se trudi da zamijeni otprilike 155 milijardi kubnih metara gasa koji je uvezla iz Rusije prošle godine, ističe WallStreet Journal, dodajući da je prošle godine, oko 40 odsto ukupne potrošnje gasa u EU dolazilo iz Rusije. Iako je Rusija godinama bila najvažniji evropski izvor prirodnog gasa, sada postoji čvrsta odluka Brisela da se to promijeni te su lideri Evropske unije potpisali 18. jula novi sporazum o gasu s Azerbejdžanom, koji je već bio na putu da poveća isporuke u region, ističe CNBC.

Predsjednica Evropske komisije (EK) Ursula von der Leyen i evropski šef energetike Kadri Simson boravili su 18. jula u Bakuu kako bi finalizirali dogovor. Komisija je u saopštenju navela da se Azerbejdžan obavezao na isporuku najmanje 20 milijardi kubnih metara u EU godišnje do 2027. godine.

Azerbejdžan, koji graniči sa Gruzijom, Turskom, Armenijom, Rusijom, Iranom i Kaspijskim morem, počeo je da izvozi prirodni gas u Evropu preko Transjadranskog gasovoda krajem 2020. godine. Tada je Azerbejdžan saopštio da planira da pošalje 10 milijardi kubnih metara gasa u Evropu svake godine, uglavnom u Italiju, ali i u Grčku i Bugarsku.

Međunarodna agencija za energetiku je u martu napomenula da bi Azerbejdžan mogao da odigra značajnu ulogu jer Evropa želi da smanji svoj uvoz gasa iz Rusije. Neki analitičari, međutim, dovode u pitanje pouzdanost Azerbejdžana kao dobavljača. Ipak, ističe CNBC, Evropa je u trci s vremenom da smanji svoju zavisnost od Rusije, dok je ukupno 12 zemalja EU direktno pogođeno dosadašnjim smanjenim izvozom gasa iz Rusije.

Dan nakon što je italijanski premijer Mario Draghi posetio Alžir, dvije partnerske zemlje potpisale su 19. jula ugovor od četiri milijarde dolara za isporuku "značajne količine gasa", kako je najavio predjednik Alžira Abdelmajid Tebun, piše Associated Press.

U Alžiru, nekoliko italijanskih ministara potpisalo je niz memoranduma o razumijevanju u oblastima od farmaceutskih proizvoda, istraživanja, antikorupcijskih napora, sigurnosti, kao i energetike. Kada je Draghi prije tri mjeseca posjetio Alžir, postignut je veliki dogovor između alžirskog energetskog giganta Sonatrak i italijanske energetske kompanije Eni o povećanju izvoza gasa. 

Osvrćući se na taj dogovor, italijanski premijer je izrazio zadovoljstvo što je došlo do "ubrzanja onoga što je bilo predviđeno" za alžirsko-italijansku energetsku saradnju naglasivši da su takvi dogovori značajni i za Italiju i za Evropsku uniju.

Prije rata, ukazuje AP, Rusija je Italiji isporučivala oko 29 milijardi kubnih metara gasa godišnje, u poređenju sa oko 23 milijarde iz Alžira. Već ove godine, Alžir je isporučio 13,9 milijardi kubnih metara u Italiju preko Transmediteranskog gasovoda, što je povećanje od 113 posto u odnosu na prognoze.

Alžir je 15. jula najavio povećanje planiranih zaliha za naredne mjesece za četiri milijarde kubnih metara, piše AP, naglasivši da se Italija također obraća drugim zemljama kako bi osigurale alternativne izvore, uključujući Azerbejdžan, Katar, Kongo, Angolu i Mozambik. Francuska je u ponedjeljak osigurala nove isporuke energenata iz Ujedinjenih Arapskih Emirata nakon razgovora predsjednika Emmanuela Macrona i čelnika te zalivske države šeika Muhameda bin Zayeda al-Nahyana u Parizu, ističe France 24.

"U trenutno neizvjesnom energetskom kontekstu, ovaj sporazum će utrti put za stabilan dugoročni okvir za saradnju, otvarajući put za nove industrijske ugovore", navodi se u saopštenju francuske vlade. Lideri država potpisali su sporazum između francuskog energetskog giganta Total Energies i državne naftne kompanije UAE ADNOC "o saradnji u oblasti snabdijevanja energijom".

Macronovi pomoćnici su prije sastanka rekli da Francuska želi da osigura dizel od te strateške bliskoistočne zemlje, dok su diplomatski savetnici šeika Muhameda naglasili kako UAE nastoje da preusmjeriti svoje zalihe prema Evropi.

Međutim, ukazuje francuski medij, na potpisivanje ovog sporazuma reagovala je organizacija Human rights watch ukazujući na "užasno stanje ljudskih prava u UAE", uključujući represiju političke opozicije i diskriminaciju LGBTQ zajednice.

Grupa za ljudska prava HRW kritikovala je i sporazum EU s autokratskim liderom Azerbejdžana o povećanju isporuke gasa u narednih pet godina, ističe Guardian, dodajući da su drugi aktivisti takođe optužili EU da potkopava svoje klimatske ciljeve, istovremeno obogaćujući autokrate.

Stojeći uz predsjednika Ilhama Alieva, predsjednica Evropske komisije Von der Leyen je u ponedjeljak izjavila da se EU diverzifikuje u odnosu na Rusiju i okreće se "ka pouzdanijim partnerima od povjerenja".

Alijev, koji je, kako ističe list, tokom 19 godina na vlasti predsjedavao raširenom korupcijom i represijom nad aktivistima i nezavisnim medijima, opisao je memorandum o razumijevanju sa EU kao "mapu puta za budućnost".

Iz Human rights watcha smatraju da EU nije trebalo da potpiše memorandum, bez insistiranja na političkim reformama: oslobađanju desetina političkih zatvorenika i izmjenama zakona koji snažno ograničavaju nevladine organizacije i medije.

Azerbejdžan koristi naftu i gas "da bi ušutkao EU o pitanjima osnovnih prava", rekao je vršilac dužnosti direktora u HRW za Evropsku uniju Phillip Damm naglasivši kako EU ne treba da kaže da je zemlja pouzdana kada ograničava aktivnosti grupa civilnog društva i slama političko neslaganje“.

Prema podacima HRW, skoro 40 opozicionih lidera, novinara i lidera civilnog društva pušteno je iz zatvora u martu, ali desetine drugih su i dalje nezakonito zatvoreni, a prijavljeno je i više slučajeva torture i zlostavljanja u pritvoru.

Direktorka kancelarije Amnesty Internationala u Briselu, Eve Geddy kazala je da ruska agresija protiv Ukrajine "služi kao podsjetnik da su represivni i neodgovorni režimi rijetko pouzdani partneri i da je privilegovanje kratkoročnih ciljeva na štetu ljudskih prava recept za katastrofu."

federalna.ba/Beta