Bjelorusija se obraća zemljama EU nakon približavanja SAD-u

Visoki bjeloruski diplomata Yuri Ambrazevich održao je niz sastanaka s evropskim kolegama nakon što je njegova zemlja krajem septembra uputila pozive za susrete, što evropski diplomati tumače kao pokušaj Minska da ublaži političku izolaciju uoči novog zbližavanja sa Sjedinjenim Američkim Državama pod vodstvom predsjednika Donalda Trumpa.

Ambrazevich, bivši zamjenik ministra vanjskih poslova Bjelorusije, od marta je ambasador u Vatikanu sa sjedištem u Rimu, a neformalno je zadužen za koordinaciju diplomatskih kontakata Bjelorusije u zapadnoevropskim prijestolnicama.

Također je akreditiran kao izaslanik pri UNESCO-u u Parizu, gdje je zatražio sastanke s evropskim diplomatama za 6., 8. i 9. oktobar.

U pozivima koje je poslala ambasada Bjelorusije u Parizu, a u koje je Reuters imao uvid, navedeno je da Ambrazevich želi prenijeti poruku da Bjelorusija nastoji prekinuti političku izolaciju i da bi mogla igrati ulogu u traženju pregovaračkog rješenja između Rusije i Ukrajine, kao i u budućim razgovorima o evropskoj sigurnosti.

Tri evropska diplomata potvrdila su da su njihove zemlje primile pozive, a neke su ih i prihvatile. Svi su govorili pod uvjetom anonimnosti.

- Mislim da osjećaju da se otvorio prostor s Trumpom da im se ukinu sankcije, pa ga sada koriste - rekao je jedan od diplomata.

Evropska unija je uvela sankcije protiv Bjelorusije nakon spornog izbora 2020. godine i brutalnog gušenja opozicionih protesta. Sankcije su dodatno pooštrene nakon što je Minsk podržao rusku invaziju na Ukrajinu 2022. godine.

Predsjednik Bjelorusije Aleksandar Lukašenko, blizak saveznik ruskog predsjednika Vladimira Putina, godinama je pod sankcijama zapada.

Međutim, od kada je Trump preuzeo dužnost i počeo približavanje Moskvi, Washington je pojačao angažman s Bjelorusijom, šaljući više delegacija u Minsk tokom ove godine.

U posljednjim sedmicama Trump je telefonski razgovarao s Lukašenkom, nazvavši ga visoko cijenjenim liderom, te poslao izaslanika u Minsk, što je rezultiralo oslobađanjem više od 50 političkih zatvorenika sredinom septembra. Zauzvrat, SAD su ublažile sankcije državnoj aviokompaniji Belavia, omogućivši joj pristup rezervnim dijelovima.

Dvojica diplomata opisali su Ambrazevichevu inicijativu kao diplomatsku ofanzivu kojom Minsk želi iskoristiti zbližavanje s Washingtonom i pokazati da nije potpuno vezan za Moskvu.

- Kažu da ne žele eskalaciju sukoba, već otvorenu komunikaciju s drugim državama i naglašavanje razlika u odnosu na Rusiju - rekao je jedan od njih.

Američki zvaničnici navode da administracija Donalda Trumpa nastoji izvući Bjelorusiju iz ruske geopolitičke orbite, makar djelimično. No, neki evropski diplomati ostaju skeptični, ukazujući na političku, ekonomsku i vojnu zavisnost Lukašenka od Rusije.

Jedan od diplomata koji je potvrdio poziv na sastanak s Ambrazevichem, izrazio je sumnju u iskrenost inicijative, podsjećajući da je Bjelorusija odmah nakon oslobađanja zatvorenika u septembru uhapsila nove opozicione aktiviste.

Minsk i Moskva su u septembru održali zajedničke vojne vježbe, a Lukašenko je predložio izgradnju nuklearne elektrane na istoku Bjelorusije koja bi snabdijevala električnom energijom dijelove Ukrajine pod ruskom kontrolom.

Sviatlana Tsikhanouskaya, liderka bjeloruske opozicije u egzilu, izrazila je zabrinutost zbog ukidanja američkih sankcija Belaviji i pozvala EU da zadrži sankcije dok ne dođe do sistemskih i nepovratnih demokratskih promjena u Bjelorusiji.

Jedan od ključnih ciljeva Lukašenka jeste ukidanje sankcija na izvoz kalijumskog đubriva, jedinog svjetski konkurentnog proizvoda Bjelorusije, te obnova pristupa baltičkim lukama za njegov transport. Međutim, opozicija u egzilu, uz podršku baltičkih članica EU, snažno se protivi takvom potezu.

- Ne vidim, za sada, spremnost Litvanaca ili Latvijaca da ukinu te sankcije Lukašenku - rekao je Pavel Slunkin, bivši bjeloruski diplomata koji sada živi u inozemstvu.

federalna.ba/Fena