Rezolucija o Srebrenici pred Generalnom skupštinom UN-a donosi nove napetosti. Beograd strahuje od zahtjeva za odštetu

Generalna skupština Ujedinjenih nacija trebala bi 2. maja razmatrati prijedlog rezolucije kojom se podsjeća na genocid počinjen u Srebrenici 1995. godine i ponovo osuđuje taj zločin. Taj dokument prethodno će, 17. aprila, biti predstavljen na zatvorenoj sjednici. Očekivana rasprava o toj rezoluciji izazvala je nove napetosti u odnosima između Beograda i Sarajeva. ali i u samoj Bosni i Hercegovini.

Na kalendaru zasjedanja Generalne skupštine UN-a 2. maj označen je kao datum kada će se na dnevnom redu naći izvještaj generalnog sekretara posvećen izgradnji kulture mira, međureligijskog i interkulturalnog dijaloga, razumijevanja i saradnje. U okviru te tačke očekuje se i rasprava o rezoluciji povodom 29. godišnjice zločina počinjenog u Srebrenici, gdje su 1995. godine pripadnici vojske i policije bosanskih Srba, nakon okupacije zone pod zaštitom UN-a, ubili više od osam hiljada bošnjačkih muškaraca i dječaka. Taj je masakr, u nizu presuda koje su donijeli Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju i Međunarodni sud pravde, okvalifikovan kao genocid. Njemačka i Ruanda države su koje su prihvatile biti sponzori rezolucije o Srebrenici, o čijem se sadržaju još pregovara u diplomatskim krugovima u sjedištu UN-a. Mediji su prenijeli radne dijelove rezolucije, u kojoj se podsjeća na činjenice i poziva na striktno poštivanje presuda međunarodnih sudova, odnosno osudu pokušaja negiranja genocida te na trajno obilježavanje 11. jula kao međunarodnog dana sjećanja na žrtve Srebrenice. U pripremama za raspravu aktivno učestvuje Misija BiH pri UN-u, na čijem je čelu Zlatko Lagumdžija. Ovaj dokument ponovo je kamen spoticanja u odnosima Sarajeva i Beograda, ali i unutar same Bosne i Hercegovine. Srbijanski predsjednik Aleksandar Vučić smatra da je ova rezolucija za Srbiju teže pitanje od pitanja Kosova. Nedavno je u obraćanju javnosti jasno iznio dva razloga za strah:

„Poslije toga vam je jasno šta slijedi. Iako taj Opšti pravni akt nema obavezujuću snagu, vama je jasno da dan poslije toga će se izaći sa inicijativom da je jasno da one koje su zasnovane na počinjenom genocidu, da takve političke tvorevine ne mogu da postoje, a odnosi se na Republiku Srpsku. A onda je Srbija, naravno, time umiješana, jer kako kažu danas, nije Srbija garant provođenja, ali Srbija je tu da prati poštovanje Dejtonskog sporazuma. Kako god, po Dejtonu Republika Srpska mora da postoji. I sa druge strane, odmah, dan iza toga, tražiće i ratnu odštetu od Republike Srbije i sve drugo što su već najavljivali bezbroj puta.“

Predsjedavajući Predsjedništva BiH Denis Bećirović će od 17. aprila boraviti u sjedištu UN-a, kako bi se i lično založio kod država-članica Svjetske organizacije da taj dokument podrže:

“Aleksandar Vučić zadnjih sedmica spušta se na nivo ispod civilizacijskih vrijednosti, kada ponovo negira počinjeni genocid nad Bošnjacima u Srebrenici. Ne bi trebao to da radi. Ja ga pozivam da prihvati presude sudova Ujedinjenih nacija. To je veoma važno za budućnost cijele regije, jer ne može ni jedna rezolucija Generalne skupštine Ujedinjenih nacija imati veću snagu od pravosnažnih presuda sudova Ujedinjenih nacija.”

Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik smatra da će rezolucija vjerovatno biti podržana, ali da će urušiti svaku mogućnost konačnog dogovora bošnjačkih političara sa Srbima. Predsjednik Narodne Skupštine Nenad Stevandić iznio je stav većine u tom entitetu, da je rezolucija samo još jedan spin bošnjačkih političara, s ciljem targetiranja srpskog naroda:

„Jednostavno vide da toj politici koju su, da kažemo, provodili zadnjih tri-četiri ciklusa, ističe vrijeme, da nisu postigli ozbiljne efekte protiv Republike Srpske, a da je raspoloženje naroda u Republici Srpskoj takvo da bi daljnjim, da kažemo pokušajem pritiskanja došlo sigurno do disolucije Bosne i Hercegovine. Mišljenje o tome u Republici Srpskoj i u velikom dijelu svijeta gdje Republika Srpska dopire se sigurno neće promijeniti i, kao što znate, veta na tu temu i na druge teme pokušaja genocidnosti naroda i tako dalje već postoje.“

Kad je riječ o vetu, da podsjetimo, Srbija i Republika Srpska su 2015. godine, zahvaljujući ruskom vetu u Vijeću sigurnosti, uspjele spriječiti izglasavanje slične rezolucije koju je predložila Velika Britanija. U znak zahvalnosti, vlasti bosanskih Srba su pokojnom ruskom ambasadoru pri UN-u Vitaliju Čurkinu podigli spomenik u Istočnom Sarajevu. Ministar vanjskih poslova BiH Elmedin Konaković, međutim, poručuje da je usvajanje ove rezolucije civilizacijska obaveza:

„Nadamo se velikoj, masovnoj podršci. Žao mi je što Srbija ne koristi priliku da predsjednik Vučić i njegovi saradnici odgurnu tu kolektivnu odgovornost od sebe i da jednim tekstom, koji je čisti civilizacijski tekst, zasnovan na pravnim činjenicama i faktima međunarodnog prava, iskorače i da zapravo budu kosponzori takve rezolucije. Još uvijek za to imaju šansu.“

Rezolucije u pravnom smislu nisu obavezujući dokumenti, ali stručnjak za ustavno pravo Kasim Trnka smatra da imaju moć u drugom smislu:

“Formalno gledajući, rezolucije Generalne skupštine i nisu obavezujuće, ali one imaju toliku veliku političku i moralnu težinu, da svako onaj ko se opire toj jednoj notornoj svjetskoj činjenici, zapravo rizikuje da sam bude isključen iz te zajednice.”

U aktivno lobiranje za podršku rezoluciji uključio se i Memorijalni centar Srebrenica, apelom predstavništvima svih međunarodnih organizacija i drugih država koje djeluju u Bosni i Hercegovini. Naime, rezolucijom se, između ostalog, naglašava i značaj dovršetka procesa pronalaska i identifikacije preostalih žrtava genocida u Srebrenici i njihovog dostojanstvenog sahranjivanja te poziva na nastavak krivičnog progona počinitelja genocida. I na kraju treba spomenuti da rezolucija zaista otvara mogućnost svim pojedinačnim žrtvama, iako ne i državi BiH, da traže odštetu od Srbije.