Jača li fašizam u Evropi? Ili je to je proces prekompozicije dosadašnjih odnosa?

Potpisom ruskog predsjednika Vladimira Putina na zakone kojima se četiri ukrajinske regije pripajaju Rusiji, suprotno odredbama međunarodnog prava, dovršena je aneksija ukrajinskih regija. Činjenica da međunarodna zajednica referendum smatra nelegalnim, nije rezultirala ničim konkretnim. Stoga se nameće pitanje: u kojem smjeru ide Evropa nakon ankesije ukrajinskih regija? Za analitičare je posebno važan cjeloviti kontekst tog pravca, jer uz nemoć da riješi ukrajinsko pitanje situaciju dodatno ozbiljnom čini i uspostavljanje najdesnije orijentirane Vlade u Italiji od Drugog svjetskog rata. Stoga je otvoreno pitanje: jača li fašizam u Evropi?

“Ne bih baratao tako teškim terminima”, kaže historičar i profesor na Univerzitetu u Banjoj Luci Željko Vujadinović. “Riječ je zapravo o jednom procesu koji se dešava u čitavom svijetu, a koji je najvidljiviji u Evropi, a to je proces prekompozicije dosadašnjih odnosa koji su postojali. Ako govorimo o Rusiji, odluka o pripajanju dvije republike i dvije oblasti utemeljena je prema zvaničnim izvještajima Kremlja na referendumskoj volji stanovništva tih oblasti, odnosno, tih republika. Istina, ostaje pitanje da li su referendumi validni, ali bilo je i ranije referenduma sličnog tipa koji su uvažavani“, smatra Vujadinović.

 „Taj proces koji se odvija danas na prostoru Ukrajine odražava se i na čitavu Evropu i onda možemo da kažemo da postoji jedan dijametralni proces koji se dešava sada u samoj Evropskoj uniji. Zbivanja u Ukrajini, na jedan način, homogenizira Evropu u jednom antriruskom stavu koji je karakterističan, možda, za čitavu EU. S druge strane, unutar same Evropske unije dešavaju se sada sasvim suprotni procesi i oni su vidljivi u ovim zbivanjima ili dešavanjima, ne samo u Italiji, nego i na drugim prostorima“, zaključuje Vujadinović.

Istovremeno, analitičar Esad Bajtal smatra da stvari ne treba ublažavati: „Riječ je o klasičnom neofašizmu na evropskom tlu i to je jasno i kroz djelovanje Rusije i kroz izbore u Italiji, a sav taj       rusko-evropski neofašizam probudili su relikti iz prošlovjekovnog, fašističkog pohoda Balkanom, devedesetih godina.“

„Očigledno je da se fašizam budi, on je bio slomljen i u jednom momentu, nažalost, nije poražen i nije iskorijenjen do kraja i u Evropi je bio primiren, potisnut tamo negdje debelo na margine, a ohrabrio se događajima devedesetih ovdje, i bio je ohrabrivan iz te iste Evrope njenom šutnjom i pasivnim gledanjem, na sve ono što se ovdje pasivno odvijalo, i sad imate tu povratnu spregu i sad se ovi ovdje uzdaju u konkretnu pomoć koju Putin već pruža“, kaže Bajtal.

„Ako govorimo o BiH možemo slobono reći da je na sceni koordinacija fašističkih struktura Balkana i Evrope, a sve s ciljem dovršavanja pometih procesa iz devedesetih“, ističe Bajtal.

“Nije to koketiranje to je direktna koordinacija Moskve, Beograda, Banje Luke, Zagreba i Mostara. Direktna koordinacija, uz oslanjanje na neke evropske budimpeštanske i orbanovske strukture, i sad imate tu pojavu u Italiji kao rezultat tamošnjih izbora, u Francuskoj je to jedva za dlaku izbjegnuto, očigledno je, nemamo se mi više tu šta koristiti tim ublaženim političkim jezikom“, zaključuje Bajtal.

Za razliku od Bajtala, historičar Željko Vujadinović insistira na tome da stvari čak ni u kontekstu Bosne i Hercegovine ne treba radikalizirati. Vujadinović naglašava da u tom smislu treba posmatrati i odnose sa Rusijom na kojima insistiraju vladajuće strukture iz RS-a. 

„To je dio političkog života sastanci, pregovori i razgovori su dio političkog života i ne vidim da bi to na neki način moglo radikalno da utiče na zbivanja u BiH“, smatra Vujadinović.

Na Bosnu i Hercegovinu, smatra Vujadinović, preslagivanja u Evropi najviše će se odraziti u smislu gubljenja na snazi procesa priključenja Evropskoj uniji. Razlog tome najviše treba tražiti u činjenici da se u dosadašnjoj historiji EU već formirala jedna evropska birokratija koja se otuđila od stvarnih zbivanja na samom prostoru Evrope, a s druge strane, u tome da EU u svom punom kapacitetu, iako već ima jednu zavidnu historiju, nije zaživjela do kraj.