Uz Dan Zenice

Danas je Dan Zenice. 585 je godina od spomena imena Zenice, zapisanog u dokumentima koji se čuvaju u Dubrovačkom arhivu. Ipak, mnogi spomenici kulture govore da je Zenica mnogo starija.

Zenica je grad bogatog kulturno-historijskog naslijeđa iz svih perioda. Svojim fascinatnim građevinama priča priče još iz vremena staraih Rimljana, Ilira, srednjovjekovne Bosne, a zatim iz osmankog i austrougarskog perioda.

„Slaveni na području Zapadanog Balkana prave svoje prve države tako da je i Bosna 950. godine prvi put pomentua kao horion Bosona, odnosno zemljica Bosna. Tu se već pravi samo jezgro srednjovjekovne bosanske države koja na ovom području ima i svoje religijsko sjedište u kontekstu posmatranja sa Crkvom bosanskom. Janjići, zeničko selo, bilo je centar religijske aktivnosti Crkve bosanske kao jednog specifikuma srednjeg vijeka“, objašnjava Afan Abazović, turistički i planinarski vodič.

Ove godine je zbog epidemiološke situacije odgođena prethodno planirana turistička tura pod nazivom „Socijalistička arhitektura Zenica“. U ovom peridou Zenica je dobila današnji oblik i Generalni urbanistički plan, zahvaljujući velikom arhitekti Juraju Neidhartu.

„Upravo zbog tog plana, današnje ulice u Zenici i današnji kompletan urbanistički plan prepoznajemo upravo kao njegov potpis, kao jedan izuzetno progresivan i planski građen grad i zbog toga je upravo taj dio Trga BiH planiran kao administartivni sjedište grada. Na tom trgu se nalazi zgrada BNP, Gradska kafana, zgrada Gradske Uprave, zatim zgrada MUP-a, nekadašnja Prva narodna banka, zgrada Opštinskog suda i odnedavno zgrada Kantonalnog tužilaštva“, navodi Abazović.

Na raskrsnici između Školske i Masarykove ulice nalazi se dvije zgrade koje su postale prepoznatljiv simbol Zenice u svojim epohama.

„Metalurg je simbol šezdesetih, a Lamela je simbol sedamdesetih godina 20. vijeka i svakako su jedne od glavnih objekata koji čine konturu grada Zenice. Nedaleko od Lamele nalazi se stadion Biliono polje, koje 5 godina bilo najlješi stadion bivše Jugoslavije. I onda pored stadiona, dolazimo do Staničnog trga, gdje se nalazi jedan od prvih kružnih tokova u bivšoj Jugoslaviji, gdje se nalazi i Čelični soliter, kao jedan od primjera eksperimentalne arhitekture pomoću konstrukcija čelikom, a onda tu je i i zgrada Glavne pošte, Stanični trg i direkcija nekadašnjeg velikog privrednog giganta Željezare, kao najveće fabrike bivše Jugoslavije“, dodaje Abazović.

Posebna vrijedost ovog grada su ljudi koji su naseljavali Zenicu u tri demografska vala. Prvi je kada su stručnjaci različitih zanimanja iz velikog austrougarskog carstva naseljavali Zenicu, drugi je nakon Drugog svjetskog rata.

„Tito je u Zenicu veoma rado dovodio i strane goste i državne čelnike upravo da im pokaže tu budućnost socijalizma, kako ga je on zamišljao ovdje u Zenici. I Zenica je faktički bila jedna eksperimentalni grad, jedan pokazni dragulj u tadašnjoj bivšoj Jugoslaviji, kako se na jednom malom prostoru može skupiti toliko plodonosnoh ljudi da izgrade jedan takav grad kao što je Zenica“, ističe Abazović.

Treći put Zenica je pokazala svoju dušu kada je u proteklom ratu primila više od 50.000 registrovanih izbjeglica. Svi oni su bar neko vrijeme ovdje našli mir i spokoj, a mnogi su ovaj divni grad svojim djelovanjem oplemenili i učinili baš onakvim kakva Zenica danas jeste.

federalna.ba