Bosna i Hercegovina: 32 godine samostalnosti

"Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda Bosne i Hercegovine - Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?", bilo je referendumsko pitanje na koje je dvije trećine građana, odnosno 64 posto, odgovorilo pozitivno. Referendum je održan 29. februara i 1. marta 1992. godine, na preporuku Arbitražne komisije međunarodne konferencije o Jugoslaviji, u završnoj fazi disolucije bivše SFRJ, u jeku posljednjih priprema za početak agresije na BiH. Zemlje članice Evropske zajednice, nezavisnu i suverenu Bosnu i Hercegovinu priznale su 6. aprila 1992. godine. Dan kasnije, učinile su to i Sjedinjene Američke Države.

Bosna i Hercegovina imala je dvije mogućnosti - da ostane u Jugoslaviji iz koje su izašle Slovenija i Hrvatska ili da krene putem nezavisnosti. Od 64 posto građana sa pravom glasa, koliko ih je izašlo na referendum, za nezavisnu i suverenu BiH glasalo je više od 99 posto njih. Referendum je bojkotirala većina građana srpske nacionalnosti, pod pritiskom i žestokom propagandom SDS-a, koji je želio ostati u krnjoj Jugoslaviji.

U oktobru 1991. godine Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine usvojila je Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine, čime je jasno trasiran put i opredjeljenje većine o izlasku iz krnje Jugoslavije. Prijetnje tadašnjeg predsjednika SDS-a, danas doživotnog haškog osuđenika za genocid i druge zločine, Radovana Karadžića, pokazale su u kojem pravcu idu namjere članova i pristalica politike predstavnika srpskog naroda. Napuštanjem ove, te bojkotom svih narednih sjednica republičke skupštine i rada drugih institucija, SDS izražava protivljenje nezavisnosti BiH, a potom organizira plebiscit.

Skupština BiH u januaru 1992. donosi Rezoluciju o suverenosti, a nakon toga Badinterova komisija daje mišljenje, odnosno prijedlog za organiziranje referenduma čiji su rezultati omogućili  međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine kao nezavisne države. Ukaz o proglašenju zakona, kojim se 1. mart proglašava Danom nezavisnosti BiH i državnim praznikom, potpisao je predsjednik Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović 6. marta 1995. godine. Bosna i Hercegovina 22. maja 1992. godine postala je članica Ujedinjenih nacija. Nakon održanog referenduma, SDS i već oformljene paravojne formacije 1. na 2. mart postavljaju barikade na glavnim prilazima Sarajevu te na raskrsnicama u gradu. Bila je to posljednja proba za početak agresije na BiH i opsade Sarajeva, koja će uslijediti za manje od mjesec dana. Svoju nezavisnost, cjelovitost, suverenitet i slobodu, Bosna i Hercegovina časno je branila i skupo platila, sa više od 100 hiljada ubijenih, desetinama hiljada ranjenih, protjeranih, unesrećenih ljudi. Dejtonski sporazum, parafiran u novembru, a potpisan u decembru 1995. godine, zaustavio je rat. Za mnoge je tada bio gorka knedla, za BiH i većinu njenih građana, a danas je asocijacija na nepravdu.

Dan nezavisnosti BiH ne obilježava se u RS-u. U entitetu gdje su najdublje rane i tragovi zločina, 1. mart je radni dan. Institucionalna je to politika i opredjeljenje.

Danas, kada je BiH na putu da počne pregovore o pristupanju Evropskoj uniji, aveti prošlosti, retrogradne rušilačke politike istočnih i zapadnih susjeda, ali i unutar zemlje, negiranje zločina, veličanje ratnih zločinaca, ne dozvoljavaju neophodne procese suočavanja sa prošlošću i izgradnje kulture sjećanja na sudski i historijski utvrđenim činjenicama, kao preduvjeta za mirniju i sigurniju budućnost onih koji ostaju u Bosni i Hercegovini.